Oefeningen om vrij te denken en te schrijven over liefde en vriendschap

Thema: Relaties & Verbinding (Subthema: Oefening)

Lengte: ca. 1600 woorden

Disclaimer, of beter gezegd: een uitnodiging tot oefening

Deze tekst is geen handleiding voor een beter liefdesleven. Geen pleidooi voor meer of minder vriendschap. Geen waarheid in een paar stappen. Wat je hier leest, zijn denk- en schrijfoefeningen. Open vragen. Schurende woorden. Soms confronterend, soms verwarrend. En precies dát is de bedoeling. Wij pretenderen niet dat onze waarheid de jouwe moet zijn. Deze blog is geschreven vanuit ervaring en nieuwsgierigheid. Om te vertragen. Om jezelf te bevragen. Om te onderzoeken wat jij onder liefde verstaat en waarom vriendschap soms voelt als verplichting. Je hoeft het niet met ons eens te zijn. Je mag het lastig vinden. Maar als iets in je beweegt, een herinnering, een weerstand, een vraag, dan is het precies goed.

Introductie

Iedereen heeft ermee te maken. Of je nu verlangt naar nabijheid, vlucht voor verbinding of worstelt met het woord ‘wij’. Juist daarom zijn liefde en vriendschap ideale ingangen om te oefenen met denken. Want wat we vanzelfsprekend noemen en dagelijks mee te maken hebben, verdient misschien wel de meeste vragen.

In deze blog doen we iets ongebruikelijks: we gaan oefenen in filosofie. Geen theorie, geen grote woorden, maar kleine, scherpe en eenvoudige oefeningen. In denken, schrijven, en vooral: voelen zonder oordeel. Vragen stellen die niet hoeven leiden tot een antwoord, maar tot inzicht. Of verwarring. Beide zijn welkom.

Verwacht geen zelfhulptrucjes of relatieadviezen. Wel: denkoefeningen die je wakker maken. Woorden die kunnen schuren. En schrijfsuggesties die je uitdagen om anders naar jezelf en de ander te kijken.

We gebruiken liefde en vriendschap als spiegel. Want wat jij daarover gelooft, zegt veel over wie je bent. En wie je misschien durft te worden? Daarnaast is het vriendelijkste instap-onderwerp binnen de filosofie.

In deze blog vind je:

• Filosoferende schrijfopdrachten om je denken op scherp te zetten.

• Hoe filosofen kijken naar de vraag/ het onderwerp.

• Vragen die je eigen aannames over verbinding blootleggen.

• Persoonlijke reflecties en denksuggesties, zonder oordeel.

Handleiding

De oefenvragen zijn eenvoudig opgesteld en vragen een antwoord van je, veelal: 'ja' of 'nee'. Geef het antwoord wat spontaan in je opkomt. Vervolgens verdedig je de 'ja' of 'nee' kant met de argumenten die je antwoord onderbouwen. Probeer zo overtuigend mogelijk te zijn. Lees vervolgens de visie van de filosofen en kijk wat dit met je gedachten doet. Het kan zijn dat ze het bekrachtigen, je gaat twijfelen of je eerdere antwoord loslaat. Laat het even landen, bespreek ze bij voorkeur met iemand en schrijf daarna je antwoord op de eerder gestelde vraag nogmaals op.

NB: Als je nog niet bij STAP 4 van de vraag bent, probeer dan niet te spieken wat de filosofen over het vraagstuk schrijven. Hun woorden kunnen je denken kleuren voordat het jouw eigen waarheid hebt gevonden.

Hebben de stappen je denken verandert of ben je juist bevestigd in je eerdere antwoord? Wees eerlijk tegen jezelf.

Vraag 1

Hoort jaloezie bij liefde?

Stap 1: Wat komt er als eerste bij je op? Schrijf het op.

Stap 2: Wat zou je zeggen als je 'nee' moest verdedigen? Schrijf het op.

Stap 3: Wat zou je zeggen als je 'ja' moest verdedigen? Schrijf het op.

Stap 4: Wat zeggen de filosofen?

Iris Murdoch: "Jaloezie komt van eigenliefde in plaats van ware liefde."

Jan Drost: "Jan Drost beschrijft jaloezie als iets dat tegelijkertijd redelijk is en het ook niet is. Wat hem boeit, is niet zozeer de vraag of het klopt, maar de houding die we ertegenover aannemen. Misschien, zegt hij, verdienen gevoelens als jaloezie niet onze afwijzing, maar ons respect. Zelfs ons ontzag – zoals we dat voelen voor een indrukwekkend natuurverschijnsel.

Jaloezie maakt iets zichtbaar: onze afhankelijkheid van de ander. En wie voelt dan niet, af en toe, die angst in het hart slaan? Misschien willen we het hele oververhitte gedoe – in onszelf of in de ander – liever vermijden, maar Drost stelt een andere vraag: kan iemand ook niet jaloers genoeg zijn?

Vertrouwen is beter, dat zegt hij ook. Maar is dat werkelijk het enige alternatief? Wat als het niet vertrouwen is wat tegenover jaloezie staat, maar onverschilligheid? Dat het iemand simpelweg niets kan schelen?

Volgens Drost is jaloezie gericht op het behoud van een goed. En in de liefde betekent dat: wij zijn dat goed. Wij zijn voor iemand het beste. Wat een gedachte. Wat een eer. Wat een uitverkiezing.

Martha Nussbaum: "In Upheavals of Thought schrijft Nussbaum over emoties als morele waarnemingen. Jaloezie, zegt ze, is een emotie die ontstaat uit een gevoel van verlies of dreiging – maar toont ook aan wat iemand waardevol vindt. Nussbaum wijst jaloezie niet af, maar pleit voor een reflectieve omgang ermee. In liefde zijn we per definitie kwetsbaar, en jaloezie maakt die kwetsbaarheid zichtbaar. Liefhebben is je blootstellen aan verdriet, aan jaloezie, aan alles wat je niet in de hand hebt.”

Stap 5: Wat denk je nu? Schrijf het op.

Vraag 2

Wat is liefde voor jou?

Stap 1: Wat komt er als eerste bij je op? Schrijf het op.

Stap 2: Wat zeggen de filosofen?

Plato: "In het Symposium beschrijft Plato liefde (Eros) als een kracht die de ziel omhoogtrekt van lichamelijk verlangen naar het hogere, het Ware, het Goede. Liefde begint bij het fysieke, maar wordt pas werkelijk als ze leidt tot de contemplatie van zuivere schoonheid. De liefde voor één mooi lichaam is slechts het begin van de weg naar het begrip van de schoonheid zelf. Voor Plato is liefde een pad. Het is minder persoonlijk dan verheffend, een beweging van het particuliere naar het universele."

Simone de Beauvoir: "In De tweede sekse bekritiseert De Beauvoir traditionele, symbiotische ideeën van liefde waarin één geliefde zichzelf verliest in de ander. Voor haar is ware liefde die waarin twee vrije subjecten elkaar erkennen zonder zich aan elkaar te onderwerpen. Ware liefde zou er een zijn waarin de beide partners hun subjectiviteit behouden. Voor De Beauvoir is liefde pas echt wanneer ze niet uitwissen wil, maar getuigt van wederzijdse vrijheid."

Erich Fromm: "In The Art of Loving noemt Fromm liefde geen gevoel, maar een actieve vaardigheid. Liefde vraagt discipline, concentratie, geduld en bovenal: aandacht. Liefde is een daad van wil, geen val. Liefde is de enige redelijke en bevredigende beantwoordingsvorm op het probleem van het menselijke bestaan. Voor Fromm is liefde een keuze, een oefening – een ethische praktijk tegen de achtergrond van onze existentiële eenzaamheid."

Stap 3: Wat denk je nu? Schrijf het op.

Vraag 3

Is een digitale vriend een echte vriend?

Stap 1: Wat komt er als eerste bij je op? Schrijf het op.

Stap 2: Wat zou je zeggen als je 'nee' moest verdedigen? Schrijf het op.

Stap 3: Wat zou je zeggen als je 'ja' moest verdedigen? Schrijf het op.

Stap 4: Wat zeggen de filosofen?

Sherry Turkle: "Standpunt: Digitale vriendschap is een surrogaat. Turkle stelt dat technologie onze behoefte aan echte menselijke nabijheid vervormt. Digitale interacties missen fysieke aanwezigheid, stiltes, geur, lichaamstaal, al die dingen die echte vriendschap vormgeven. We raken eraan gewend om te communiceren zonder kwetsbaarheid. We verwachten meer van technologie en minder van elkaar. Antwoord op de vraag: Nee, een digitale vriend is geen echte vriend. Volgens Turkle simuleren we vriendschap, maar durven we de echte ontmoeting steeds minder aan."

Emmanuel Levinas: "Standpunt (impliciet): Echte vriendschap vereist het gezicht van de ander. Hoewel Levinas niet over digitale vriendschap sprak, zou zijn ethiek van de Ander impliceren dat digitale relaties tekortschieten. Het gelaat van de ander met al zijn kwetsbaarheid, onvoorspelbaarheid en nabijheid vormt de grond voor verantwoordelijkheid en liefde. Pixels vervangen die ontmoeting niet. De Ander roept mij op en dat gebeurt niet via scherm, maar via aanwezigheid. Antwoord op de vraag: Nee, ware vriendschap ontstaat pas wanneer we ons onvoorwaardelijk verhouden tot de ander als lijfelijke ander."

Helen Ryland: "Standpunt: Digitale vriendschap is anders, niet minder. Ryland stelt dat AI-vriendschappen en online relaties onze traditionele ideeën uitdagen, maar daarom niet per definitie minderwaardig zijn. Als vriendschap draait om steun, communicatie en zorg, dan kunnen die ook digitaal bestaan. We moeten erkennen dat vriendschap niet vastligt in één vorm en technologie kan daar een rol in spelen. Antwoord op de vraag: Een voorzichtig ja, digitale vrienden kunnen echt zijn, zolang we hun beperkingen erkennen."

Stap 5: Wat denk je nu? Schrijf het op.

Tot slot

Als dit lezen je aan het denken zette en je ergens voelde dat jouw waarheid ook niet in beton gegoten is, dan ben je al begonnen. Vrijdenken begint niet met gelijk hebben, maar met durven afwijken. Van wat hoort. Van wat je altijd dacht. Van wat veilig voelt.

Maar denken in vrijheid is geen solo-actie. Het is een discipline. Een daad van moed. Veelal: een ontmoeting met jezelf en een ander.

Daarom creëren we bij DENKSCHIERIG ruimte om te oefenen. Te confronteren. Te herschrijven. Via online trainingen en interactieve webinars we je om niet alleen anders te denken, maar ook anders te kijken, te spreken en te kiezen. Filosofie, maar dan praktisch. Prikkelend. Persoonlijk.

Wil jij scherper, vrijer, eerlijker denken?

Sluit je aan bij onze community en/of trainingen.